جرایم مالیاتی چیست؟

در این مقاله شرکت حسابداری و مالیاتی تیوان قصد دارد تا شما را با جرایم مالیاتی آشنا کند.

امروزه با وجود پیشرفت​های حاصل شده در جوامع بشری، همچنان شاهد فرار مالیاتی و تخلف‌های ناشی از پرداخت نکردن مالیات و در نتیجه آن، جریمه های مالیاتی هستیم. این بخش یکی از درآمدهای اصلی دولت در کشورهای مختلف است و حتی در پیشرفته​ترین کشورهای جهان اول، روی این منبع درآمدی حساب ویژه​ای باز می​شود. مبالغ دریافت شده در صورت استفاده عادلانه، باید صرف هزینه​های عمومی یا هزینه​های جاری دولت شود تا پیشرفت و توسعه را در بخش​های مختلف کشور به همراه بیاورد.

فرار مالیاتی یا Tax Evasion و اجتناب مالیاتی یا Tax Avoidance، دو موضوع  مورد بحث در رابطه با نظام مالیاتی است که دولت​ها همواره با آن درگیر هستند و افراد زیادی به روش‌های مختلف از اجرای قانون و دادن مالیات امتناع می​کنند که شاید جریمه های مالیاتی فراوانی را به دنبال داشته باشد.

در مورد فرار مالیاتی و اجتناب از آن، باید در نظر داشت این دو موضوع با هم تفاوت دارند. فرار مالیاتی امری غیرقانونی برای زیر پا گذاشتن قانون است در حالی که در اجتناب مالیاتی، افراد یا شرکت​ها، درصدد یافتن حفره​های قانونی برای پرداخت نکردن آن هستند.

در این بین، وجود قانون شفاف، کامل و جامع با جریمه های مالیاتی بازدارنده، همچنین نظارت صحیح و محکم روی اجرای آن، چیزی است که از تخلف‌های قانونی و روش‌های مختلف زیر پا گذاشتن قانون جلوگیری می​کند. بهترین راه برای جلوگیری از تخلف​های صورت گرفته، فرهنگ​سازی و اطمینان دادن به مودیان است. با شفاف​سازی محل خرج درآمدهای به دست آمده از مالیات​ها که برای توسعه بخش​های مختلف کشور است، افراد تشویق به پرداخت آن می​شوند و بسیاری از جریمه​های به وجود آمده کاهش پیدا می​کند.

هر کدام از انواع تخلف‌ها در قانون، جریمه های مالیاتی خود را دارند که در ادامه معرفی می‌شوند.

فرار مالیاتی و انواع آن

هر اقدامی که برای پرداخت نکردن یا پرداخت کمتر مالیات اموال یا دارایی​ها انجام شود، فرار مالیاتی نام دارد.

برخی از افراد با بیشتر جلوه دادن هزینه​ها و برخی دیگر با دادن اطلاعات اشتباه و غیرواقعی در مورد اموال خود، تلاش در زیر پا گذاشتن قانون دارند.

با توجه به رده​های شغلی مختلف و مالیات​های تعیین شده برای آن‌ها، تخلف‌های موجود و تعدی از قانون نیز، روش‌های جدیدی به خود می‌بیند. اما شفافیت ایجاد شده در قانون جدید که با اعمال جریمه های مالیاتی بازدارنده همراه است، به نسبت زیادی جلوی این‌گونه سوء‌استفاده​ها را گرفته است.

این سوءاستفاده‌ و تخلف‌ها طبق تصویب قانون کشور در سال ۹۴، شامل موارد زیر است:

• تنظیم دفاتر، اسناد و مدارک غیرواقعی و استفاده از آن
• پنهان کردن فعالیت​های اقتصادی و درآمدهای آن
• استفاده از عنوان سایر افراد برای قراردادهای اقتصادی
• جلوگیری از دسترسی ماموران به اطلاعات صحیح فعالیت​های اقتصادی
• ارائه نکردن اظهارنامه حداکثر در سه سال متوالی

جریمه های مالیاتی در قانون جدید مالیات های مستقیم

در کشور ایران، دو نوع مالیات وجود دارد؛ یکی مستقیم که روی دارایی​ افراد اعمال می​شوند و دیگری غیرمستقیم که بر محصولات یا خدمات ارائه شده از سوی شرکت​ها تعلق می​گیرد.

با توجه به اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم و تغییر جریمه های مالیاتی که در تیر ماه سال ۹۴ صورت گرفت و بخش​های اجرایی از اول سال ۹۵ ملزم به اجرای آن شدند، تغییراتی برای آسان شدن پرداخت و کاهش معنادار میزان مالیات​ها انجام گرفت.

قانون مذکور یکی از اصلی​ترین حرکت​ها برای جلوگیری از تخلف به روش​های مختلف بود و در آن تعداد جرایم مالیاتی و مجازات آن، دچار تغییر شد که برای نمونه، می​توان اضافه شدن درجه شش تخلف‌ها را نام برد.

هر فردی بنابر مقدار جرم مرتکب شده، مشمول جریمه های مالیاتی می​شود و با قوانین شدید بازدارنده از طرف مراجع قانونی روبرو می​شود.

این تخلف‌ها منجر به بسیاری از محدودیت​های شغلی و اجتماعی می​شوند و حتی در شرایط شدیدتر عواقبی مانند حبس را به دنبال دارند در حالی که می‌توان با یک مشاوره مالیاتی خوب از مشکلات پیش آمده جلوگیری کرد.

جریمه‌های مالیاتی طبق تصویب مجلس به شرح زیر است.

با مراجعه به ماده​های ۱۹۰ الی ۲۰۲ همچنین ماده ۲۱۱ قانون مالیات ​های مستقیم، می​توان فهمید تشویق​ها و جریمه‌ها به چند شکل اعمال می​شوند.

۱ – جریمه تشکیل ندادن پرونده اقتصادی و دریافت نکردن کد اقتصادی

۲ – جریمه تسلیم نکردن اظهارنامه در موعد مقرر

۳ – جریمه نداشتن دفاتر پلمپ یا دفاتر مالی قانونی

پیشنهاد میکنیم مقاله دادرسی مالیاتی را نیز مطالعه نمایید.

هر یک از این موارد دارای جریمه های مالیاتی با ضریب خاصی هستند که در ادامه بیان می​شود، گفتنی است بعضی از آن‌ها برای ایجاد بازدارندگی، غیرقابل بخشش هستند.

ماده ۱۹۰ – پرداخت نکردن مالیات در زمان مقرر منجر به جریمه​ای برابر با ۲.۵ درصد به ازای هر ماه خواهد شد. شروع زمان این جریمه، از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه یا سررسید پرداخت است.

ماده ۱۹۲ – در شرایطی که مودی به دلیل قانون مالیات های مستقیم، ملزم به تسلیم اظهارنامه شود و اقدام به درج اطلاعات غیرواقعی یا کتمان دارایی خود کند، مشمول جریمه غیرقابل بخشش تا ۳۰ درصد مالیات خواهد شد. این میزان از جریمه های مالیاتی در مورد مشمولانی که موضوع این قانون نیستند ۱۰ درصد است.

ماده ۱۹۳ – مودیانی که ملزم به تنظیم و ارائه دفاتر قانونی خود و ارائه ترازنامه و حساب سود​ و زیان هستند اگر تا زمان تعیین شده برای این کار اقدامی نکنند، باید میزان ۲۰ درصد از مالیات کل تعیین شده را به عنوان جریمه متحمل شوند. همچنین تسلیم نکردن ترازنامه یا حساب سود و زیان منجر به منع از معافیت​ها در آن سال مالی خواهد شد.

ماده ۱۹۴ – در صورتی که درآمد خوداظهاری مودی و درآمد مشخص شده قطعی،‌ بیش از ۱۵ درصد اختلاف داشته باشد، علاوه بر تعلق گرفتن جرایم مالیاتی، فرد مورد نظر تا سه سال از هر گونه تسهیلات و بخشودگی​های قانونی منع خواهد شد.

ماده ۱۹۵ – جریمه های مالیاتی تخلف آخرین مدیران شرکت یا مؤسسه قبل از انحلال به دلیل تسلیم نکردن اظهارنامه در زمان مقرر، میزان ۲ درصد سرمایه پرداخت شده در زمان انحلال است. این مقدار در مورد تسلیم اظهارنامه خلاف واقع و نادرست ۱ درصد است.

ماده ۱۹۶ – جریمه مدیران تصفیه در صورت پایبند نبودن به مقررات امور مالیاتی، برابر با ۲۰ درصد مالیات تعیین شده است که از مدیر یا مدیران گرفته می​شود.

ماده ۱۹۷ – افرادی که مکلف به تسلیم صورت و فهرست هزینه​ها یا قراردادها و مشخصات افراد دیگر هستند، در صورتی که وظیفه محول شده را انجام ندهند یا اطلاعات نادرست ارائه کنند، در مورد صورت حقوق​های پرداختی معادل ۲ درصد و در مورد هزینه​ها و قراردادهای پیمانکاری معادل ۱ درصد کل قرارداد متحمل جریمه های مالیاتی خواهند شد. به علاوه این، افراد خاطی باید به صورت تضامنی با مودی نسبت به جبران زیان​های وارد شده به دولت اقدام کنند.

ماده ۱۹۹ – هر فرد حقوقی یا حقیقی که براساس قانون مالیات​های مستقیم، مسئول کسر یا ایصال مالیات مودیان دیگر است، در صورت تخلف از انجام وظایف خود، علاوه بر مسئولیت تضامنی با مودی، مشمول جریمه ۱۰ درصدی مالیات پرداخت نشده و ۲.۵ درصدی از مالیات به ازای هر ماه تأخیر خواهد بود.

ماده ۲۰۰ – در صورت محول کردن مسئولیت مالیاتی به دفاتر اسناد رسمی و انجام ندادن صحیح یا به‌ موقع از طرف آن‌ها ، علاوه بر مسئولیت تضامنی سردفتر با مودی برای مالیات تعیین شده، مقدار ۲۰ درصد جریمه تعلق خواهد گرفت. در صورت تکرار، این جریمه های مالیاتی به صورت شدیدتر خواهد بود که مجازات حبس تعزیری درجه شش را به دنبال دارد.

ماده ۲۰۱ – اگر مودی با استناد به مدارک، ترازنامه یا اظهارنامه‌ای که خلاف واقع تنظیم شده​اند، سعی در کتمان حقیقت کند، همچنین در سه سال متوالی اقدام به تسلیم اظهارنامه نکند، علاوه بر جریمه‌های قانون مالیات های مستقیم، از معافیت​ها و بخشودگی​ها نیز، محروم می​شود.

ماده ۲۰۲ – وزارت امور اقتصادی یا سازمان امور مالیاتی اختیار دارد تا  به عنوان جریمه های مالیاتی از خروج از کشور بدهکارانی که بدهی آنان از موارد عنوان شده زیر بیشتر است، جلوگیری کند.

الف – برای اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه از مراجع قانونی، میزان بدهی ۲۰ درصد سرمایه ثبت شده یا مبلغ ۵ میلیارد ریال باشد.

ب – برای سایر اشخاص حقوقی یا حقیقی تولیدی، میزان بدهی ۱۰ درصد سرمایه ثبت شده یا مبلغ ۲ میلیارد ریال باشد.

ج – سایر افراد حقیقی که در بندهای الف یا ب ذکر نشده ​اند، در صورتی که بدهی آنان از ۱۰۰ میلیون ریال بیشتر باشد.

تبصره – در صورتی که مودی برای فرار از مالیات اقدام به نقل​ و​انتقال اسناد به اسم همسر یا فرزندان کند، سازمان مربوطه می​تواند به عنوان جریمه های مالیاتی، از طریق مراجع قضایی نسبت به باطل کردن آن اقدام کند.

ماده ۲۱۱ – هر گاه مودی پس از اعلام قطعی میزان مالیات و ابلاغ برگ اجرایی، نسبت به پرداخت آن در زمان مقرر اقدام نکند، به اندازه بدهی مالیاتی و جرایم آن به اضافه ۱۰ درصد بدهی، از اموال وی توقیف خواهد شد.

البته باید گفت علاوه بر این جریمه‌ها، قانون برای افراد خوش​ حساب نیز که در زمان تعیین شده اقدام به پرداخت مالیات شرکت یا مؤسسه خود کرده باشند، تشویق​هایی را پیش​بینی کرده است.

ماده ۱۸۹ – اگر مدارک،‌ ترازنامه و حساب سود و زیان اشخاص حقوقی یا حقیقی طی سه سال متوالی تأیید شده باشد و مالیات متعلق در سال مالی مختص خود بدون مراجعه به هیات حل اختلاف، پرداخت شده باشد، برخلاف اعمال جریمه های مالیاتی به میزان ۵ درصد جایزه خوش حسابی تعلق می‌گیرد. این مقدار، از محل وصولی​های جاری یا پرداخت سال​های بعدی است.

ماده ۱۹۰ – در صورت پرداخت مالیات قبل از سررسید، به ازای هر ماه مقدار ۱ درصد از کل مالیات تعیین شده جایزه خوش​حسابی تعلق خواهد گرفت.

جریمه های مالیاتی درجه شش

براساس قانون مصوب، مجازات درجه شش شامل موارد زیر است که براساس میزان تخلف‌ها تعیین می​شود:

• حبس از شش ماه تا دو سال
• جزای نقدی بین دو تا هشت میلیون تومان
• شلاق از ۳۱ تا ۷۴ ضربه
• محرومیت از حقوق اجتماعی از شش ماه تا پنج سال
• انتشار حکم قطعی جریمه های مالیاتی به صورت علنی
• ممنوعیت از فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا پنج سال
• ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا پنج سال
• ممنوعیت از صدور بعضی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا پنج سال
• افرادی که مرتکب انواع تخلف​ها شوند، باید علاوه بر پرداخت اصل مالیات و جریمه معین شده، ضررهای وارده به دولت را نیز متحمل شوند.
• همچنین افرادی مانند حسابرسان، حسابداران یا کسانی که در تخلف مورد نظر شرکت کنند، مجرم شناخته می​شوند و براساس میزان جرم، مشمول جریمه​های مالیاتی می‌شوند.

هیات حل اختلاف مالیاتی

در قانون پیش​بینی شده ایران،‌ محل ارجاع اختلاف جریمه های مالیاتی و حل​و​فصل آن، هیات حل اختلاف مالیاتی است. اما در ابتدا برای رسیدگی به اعتراض مودیان،‌ آن‌ها باید به سازمان امور مالیاتی مراجعه کنند و با ارائه مدارک خود و در صورت دریافت نکردن جواب قانع کننده، قانون در مرحله بعدی هیات حل اختلاف بدوی را پیشنهاد می​دهد.

اعتراض به رأی سازمان مربوطه و مراجعه برای تشکیل جلسه رسیدگی بدوی، حتما باید با در دست داشتن مستندات و مدارک مستدل باشد تا بخش​های مربوطه را در مورد اشتباه در رأی صادره و تعیین مالیات نادرست، قانع کند.

در غیر این صورت، در همان ابتدای مراجعه به امور مالیاتی، تلاش مودی بی​نتیجه می​ماند و کار به تشکیل جلسه حل اختلاف نمی​کشد.

این قانون برای مواردی است که مودی با دولت در زمینه نحوه اجرای قانون یا جریمه های مالیاتی، دچار مشکل شود و افراد حاضر در این هیات قانونی از سه نفر تشکیل می​شوند.

• یک نفر نماینده سازمان امور مالیاتی
• یک نفر قاضی شاغل یا باز نشسته
• یک نفر نماینده از بین بخش​های: اتاق بازرگانی، سازمان صنایع و معادن کشور، اتاق تعاون، انجمن حسابداران رسمی یا صنوف رسمی کشور

پای​بندی به آرای هیات حل اختلاف بدوی الزامی است؛ اما در صورتی که فرد به حکم این هیات اعتراض داشته باشد،‌ می​تواند حداکثر ظرف مدت ۲۰ روز تقاضای دادگاه تجدید نظر دهد و در این مدت فرد ملزم به پرداخت میزان مالیات مورد نظر خود است.

همچنین قانون​گذار برای مواردی که نقض در اجرای قانون توسط مجری و پایبند نبودن به اجرای صحیح آن وجود داشته باشد، هیات ماده ۲۱۶ و شورای عالی مالیاتی ماده ۲۵۱ را پیش‌بینی کرده است.

یکی از مهم​ترین مراجع رسیدگی به اختلاف‌ها و جریمه های مالیاتی و حتی دیگر اختلاف‌ها در زمینه اجرای نادرست قوانین اداری، دیوان عدالت عالی است.

این بخش به منظور رسیدگی به شکایت‌ها و اعتراض‌ها نسبت به ماموران، کارکنان و نحوه اجرای قوانین، زیر نظر قوه قضاییه تاسیس شده است. نکته مهم این است که جلسه‌های رسیدگی در دیوان عالی کشور به صورت مستقل از امور مالیاتی برگزار می​شود و این نکته مثبتی به حساب می​آید.

بخشودگی جرایم مالیاتی

امروزه دولت کشور سعی دارد تا با بخشودگی جریمه‌های مالیاتی،‌ افراد را به پرداخت مالیات​ها طبق قانون مصوب، تشویق کند. بر این اساس، هر چند وقت یکبار بخش​نامه​های متعددی برای بخشش مجازات مالیات، ابلاغ و اجرایی می​شود.

مودیانی که اقدام به تسویه اصل مبلغ تعیین شده خود کنند، از طرف دولت به عنوان افراد خوش​حساب تلقی شده و علاوه بر بخشش جریمه های مالیاتی، مشمول طرح​های تشویقی می‌شوند. این بخشش​ها در صورتی است که افراد در طول زمان اعلام طرح​های بخشودگی اقدام به پرداخت قانونی مبالغ تعیین شده کنند.

اگر از مطالعه این مقاله رضایت داشته اید توصیه می کنیم حتما مقاله رسیدگی و تعیین مالیات را نیز مطالعه نمایید.

درصورت نیاز با شماره های  66913667-021 و 09127926849 در ساعات کاری تماس حاصل فرمایید یا از طریق واتساپ با شماره همراه ذکر شده در تماس باشید.

از همراهی و شکیبایی شما سپاسگزاریم