جرایم مالیاتی چیست؟
در این مقاله شرکت حسابداری و مالیاتی تیوان قصد دارد تا شما را با جرایم مالیاتی آشنا کند.
امروزه با وجود پیشرفتهای حاصل شده در جوامع بشری، همچنان شاهد فرار مالیاتی و تخلفهای ناشی از پرداخت نکردن مالیات و در نتیجه آن، جریمه های مالیاتی هستیم. این بخش یکی از درآمدهای اصلی دولت در کشورهای مختلف است و حتی در پیشرفتهترین کشورهای جهان اول، روی این منبع درآمدی حساب ویژهای باز میشود. مبالغ دریافت شده در صورت استفاده عادلانه، باید صرف هزینههای عمومی یا هزینههای جاری دولت شود تا پیشرفت و توسعه را در بخشهای مختلف کشور به همراه بیاورد.
فرار مالیاتی یا Tax Evasion و اجتناب مالیاتی یا Tax Avoidance، دو موضوع مورد بحث در رابطه با نظام مالیاتی است که دولتها همواره با آن درگیر هستند و افراد زیادی به روشهای مختلف از اجرای قانون و دادن مالیات امتناع میکنند که شاید جریمه های مالیاتی فراوانی را به دنبال داشته باشد.
در مورد فرار مالیاتی و اجتناب از آن، باید در نظر داشت این دو موضوع با هم تفاوت دارند. فرار مالیاتی امری غیرقانونی برای زیر پا گذاشتن قانون است در حالی که در اجتناب مالیاتی، افراد یا شرکتها، درصدد یافتن حفرههای قانونی برای پرداخت نکردن آن هستند.
در این بین، وجود قانون شفاف، کامل و جامع با جریمه های مالیاتی بازدارنده، همچنین نظارت صحیح و محکم روی اجرای آن، چیزی است که از تخلفهای قانونی و روشهای مختلف زیر پا گذاشتن قانون جلوگیری میکند. بهترین راه برای جلوگیری از تخلفهای صورت گرفته، فرهنگسازی و اطمینان دادن به مودیان است. با شفافسازی محل خرج درآمدهای به دست آمده از مالیاتها که برای توسعه بخشهای مختلف کشور است، افراد تشویق به پرداخت آن میشوند و بسیاری از جریمههای به وجود آمده کاهش پیدا میکند.
هر کدام از انواع تخلفها در قانون، جریمه های مالیاتی خود را دارند که در ادامه معرفی میشوند.
فرار مالیاتی و انواع آن
هر اقدامی که برای پرداخت نکردن یا پرداخت کمتر مالیات اموال یا داراییها انجام شود، فرار مالیاتی نام دارد.
برخی از افراد با بیشتر جلوه دادن هزینهها و برخی دیگر با دادن اطلاعات اشتباه و غیرواقعی در مورد اموال خود، تلاش در زیر پا گذاشتن قانون دارند.
با توجه به ردههای شغلی مختلف و مالیاتهای تعیین شده برای آن‌ها، تخلفهای موجود و تعدی از قانون نیز، روشهای جدیدی به خود می‌بیند. اما شفافیت ایجاد شده در قانون جدید که با اعمال جریمه های مالیاتی بازدارنده همراه است، به نسبت زیادی جلوی این‌گونه سوء‌استفادهها را گرفته است.
این سوءاستفاده و تخلفها طبق تصویب قانون کشور در سال ۹۴، شامل موارد زیر است:
- تنظیم دفاتر، اسناد و مدارک غیرواقعی و استفاده از آن
- پنهان کردن فعالیتهای اقتصادی و درآمدهای آن
- استفاده از عنوان سایر افراد برای قراردادهای اقتصادی
- جلوگیری از دسترسی ماموران به اطلاعات صحیح فعالیتهای اقتصادی
- ارائه نکردن اظهارنامه حداکثر در سه سال متوالی
جریمه های مالیاتی در قانون جدید مالیات های مستقیم
در کشور ایران، دو نوع مالیات وجود دارد؛ یکی مستقیم که روی دارایی افراد اعمال میشوند و دیگری غیرمستقیم که بر محصولات یا خدمات ارائه شده از سوی شرکتها تعلق میگیرد.
با توجه به اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم و تغییر جریمه های مالیاتی که در تیر ماه سال ۹۴ صورت گرفت و بخشهای اجرایی از اول سال ۹۵ ملزم به اجرای آن شدند، تغییراتی برای آسان شدن پرداخت و کاهش معنادار میزان مالیاتها انجام گرفت.
قانون مذکور یکی از اصلیترین حرکتها برای جلوگیری از تخلف به روشهای مختلف بود و در آن تعداد جرایم مالیاتی و مجازات آن، دچار تغییر شد که برای نمونه، میتوان اضافه شدن درجه شش تخلفها را نام برد.
هر فردی بنابر مقدار جرم مرتکب شده، مشمول جریمه های مالیاتی میشود و با قوانین شدید بازدارنده از طرف مراجع قانونی روبرو میشود.
این تخلفها منجر به بسیاری از محدودیتهای شغلی و اجتماعی میشوند و حتی در شرایط شدیدتر عواقبی مانند حبس را به دنبال دارند در حالی که میتوان با یک مشاوره مالیاتی خوب از مشکلات پیش آمده جلوگیری کرد.
جریمههای مالیاتی طبق تصویب مجلس به شرح زیر است.
با مراجعه به مادههای ۱۹۰ الی ۲۰۲ همچنین ماده ۲۱۱ قانون مالیات های مستقیم، میتوان فهمید تشویقها و جریمه‌ها به چند شکل اعمال میشوند.
۱ – جریمه تشکیل ندادن پرونده اقتصادی و دریافت نکردن کد اقتصادی
۲ – جریمه تسلیم نکردن اظهارنامه در موعد مقرر
۳ – جریمه نداشتن دفاتر پلمپ یا دفاتر مالی قانونی
پیشنهاد میکنیم مقاله دادرسی مالیاتی را نیز مطالعه نمایید.
هر یک از این موارد دارای جریمه های مالیاتی با ضریب خاصی هستند که در ادامه بیان میشود، گفتنی است بعضی از آن‌ها برای ایجاد بازدارندگی، غیرقابل بخشش هستند.
ماده ۱۹۰ – پرداخت نکردن مالیات در زمان مقرر منجر به جریمهای برابر با ۲.۵ درصد به ازای هر ماه خواهد شد. شروع زمان این جریمه، از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه یا سررسید پرداخت است.
ماده ۱۹۲ – در شرایطی که مودی به دلیل قانون مالیات های مستقیم، ملزم به تسلیم اظهارنامه شود و اقدام به درج اطلاعات غیرواقعی یا کتمان دارایی خود کند، مشمول جریمه غیرقابل بخشش تا ۳۰ درصد مالیات خواهد شد. این میزان از جریمه های مالیاتی در مورد مشمولانی که موضوع این قانون نیستند ۱۰ درصد است.
ماده ۱۹۳ – مودیانی که ملزم به تنظیم و ارائه دفاتر قانونی خود و ارائه ترازنامه و حساب سود و زیان هستند اگر تا زمان تعیین شده برای این کار اقدامی نکنند، باید میزان ۲۰ درصد از مالیات کل تعیین شده را به عنوان جریمه متحمل شوند. همچنین تسلیم نکردن ترازنامه یا حساب سود و زیان منجر به منع از معافیتها در آن سال مالی خواهد شد.
ماده ۱۹۴ – در صورتی که درآمد خوداظهاری مودی و درآمد مشخص شده قطعی، بیش از ۱۵ درصد اختلاف داشته باشد، علاوه بر تعلق گرفتن جرایم مالیاتی، فرد مورد نظر تا سه سال از هر گونه تسهیلات و بخشودگیهای قانونی منع خواهد شد.
ماده ۱۹۵ – جریمه های مالیاتی تخلف آخرین مدیران شرکت یا مؤسسه قبل از انحلال به دلیل تسلیم نکردن اظهارنامه در زمان مقرر، میزان ۲ درصد سرمایه پرداخت شده در زمان انحلال است. این مقدار در مورد تسلیم اظهارنامه خلاف واقع و نادرست ۱ درصد است.
ماده ۱۹۶ – جریمه مدیران تصفیه در صورت پایبند نبودن به مقررات امور مالیاتی، برابر با ۲۰ درصد مالیات تعیین شده است که از مدیر یا مدیران گرفته میشود.
ماده ۱۹۷ – افرادی که مکلف به تسلیم صورت و فهرست هزینهها یا قراردادها و مشخصات افراد دیگر هستند، در صورتی که وظیفه محول شده را انجام ندهند یا اطلاعات نادرست ارائه کنند، در مورد صورت حقوقهای پرداختی معادل ۲ درصد و در مورد هزینهها و قراردادهای پیمانکاری معادل ۱ درصد کل قرارداد متحمل جریمه های مالیاتی خواهند شد. به علاوه این، افراد خاطی باید به صورت تضامنی با مودی نسبت به جبران زیانهای وارد شده به دولت اقدام کنند.
ماده ۱۹۹ – هر فرد حقوقی یا حقیقی که براساس قانون مالیاتهای مستقیم، مسئول کسر یا ایصال مالیات مودیان دیگر است، در صورت تخلف از انجام وظایف خود، علاوه بر مسئولیت تضامنی با مودی، مشمول جریمه ۱۰ درصدی مالیات پرداخت نشده و ۲.۵ درصدی از مالیات به ازای هر ماه تأخیر خواهد بود.
ماده ۲۰۰ – در صورت محول کردن مسئولیت مالیاتی به دفاتر اسناد رسمی و انجام ندادن صحیح یا به موقع از طرف آن‌ها ، علاوه بر مسئولیت تضامنی سردفتر با مودی برای مالیات تعیین شده، مقدار ۲۰ درصد جریمه تعلق خواهد گرفت. در صورت تکرار، این جریمه های مالیاتی به صورت شدیدتر خواهد بود که مجازات حبس تعزیری درجه شش را به دنبال دارد.
ماده ۲۰۱ – اگر مودی با استناد به مدارک، ترازنامه یا اظهارنامه‌ای که خلاف واقع تنظیم شدهاند، سعی در کتمان حقیقت کند، همچنین در سه سال متوالی اقدام به تسلیم اظهارنامه نکند، علاوه بر جریمههای قانون مالیات های مستقیم، از معافیتها و بخشودگیها نیز، محروم میشود.
ماده ۲۰۲ – وزارت امور اقتصادی یا سازمان امور مالیاتی اختیار دارد تا به عنوان جریمه های مالیاتی از خروج از کشور بدهکارانی که بدهی آنان از موارد عنوان شده زیر بیشتر است، جلوگیری کند.
الف – برای اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه از مراجع قانونی، میزان بدهی ۲۰ درصد سرمایه ثبت شده یا مبلغ ۵ میلیارد ریال باشد.
ب – برای سایر اشخاص حقوقی یا حقیقی تولیدی، میزان بدهی ۱۰ درصد سرمایه ثبت شده یا مبلغ ۲ میلیارد ریال باشد.
ج – سایر افراد حقیقی که در بندهای الف یا ب ذکر نشده اند، در صورتی که بدهی آنان از ۱۰۰ میلیون ریال بیشتر باشد.
تبصره – در صورتی که مودی برای فرار از مالیات اقدام به نقل وانتقال اسناد به اسم همسر یا فرزندان کند، سازمان مربوطه میتواند به عنوان جریمه های مالیاتی، از طریق مراجع قضایی نسبت به باطل کردن آن اقدام کند.
ماده ۲۱۱ – هر گاه مودی پس از اعلام قطعی میزان مالیات و ابلاغ برگ اجرایی، نسبت به پرداخت آن در زمان مقرر اقدام نکند، به اندازه بدهی مالیاتی و جرایم آن به اضافه ۱۰ درصد بدهی، از اموال وی توقیف خواهد شد.
البته باید گفت علاوه بر این جریمه‌ها، قانون برای افراد خوش حساب نیز که در زمان تعیین شده اقدام به پرداخت مالیات شرکت یا مؤسسه خود کرده باشند، تشویقهایی را پیشبینی کرده است.
ماده ۱۸۹ – اگر مدارک، ترازنامه و حساب سود و زیان اشخاص حقوقی یا حقیقی طی سه سال متوالی تأیید شده باشد و مالیات متعلق در سال مالی مختص خود بدون مراجعه به هیات حل اختلاف، پرداخت شده باشد، برخلاف اعمال جریمه های مالیاتی به میزان ۵ درصد جایزه خوش حسابی تعلق میگیرد. این مقدار، از محل وصولیهای جاری یا پرداخت سالهای بعدی است.
ماده ۱۹۰ – در صورت پرداخت مالیات قبل از سررسید، به ازای هر ماه مقدار ۱ درصد از کل مالیات تعیین شده جایزه خوشحسابی تعلق خواهد گرفت.
جریمه های مالیاتی درجه شش
براساس قانون مصوب، مجازات درجه شش شامل موارد زیر است که براساس میزان تخلفها تعیین میشود:
- حبس از شش ماه تا دو سال
- جزای نقدی بین دو تا هشت میلیون تومان
- شلاق از ۳۱ تا ۷۴ ضربه
- محرومیت از حقوق اجتماعی از شش ماه تا پنج سال
- انتشار حکم قطعی جریمه های مالیاتی به صورت علنی
- ممنوعیت از فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا پنج سال
- ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا پنج سال
- ممنوعیت از صدور بعضی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا پنج سال
- افرادی که مرتکب انواع تخلفها شوند، باید علاوه بر پرداخت اصل مالیات و جریمه معین شده، ضررهای وارده به دولت را نیز متحمل شوند.
- همچنین افرادی مانند حسابرسان، حسابداران یا کسانی که در تخلف مورد نظر شرکت کنند، مجرم شناخته میشوند و براساس میزان جرم، مشمول جریمههای مالیاتی میشوند.
هیات حل اختلاف مالیاتی
در قانون پیشبینی شده ایران، محل ارجاع اختلاف جریمه های مالیاتی و حلوفصل آن، هیات حل اختلاف مالیاتی است. اما در ابتدا برای رسیدگی به اعتراض مودیان، آن‌ها باید به سازمان امور مالیاتی مراجعه کنند و با ارائه مدارک خود و در صورت دریافت نکردن جواب قانع کننده، قانون در مرحله بعدی هیات حل اختلاف بدوی را پیشنهاد میدهد.
اعتراض به رأی سازمان مربوطه و مراجعه برای تشکیل جلسه رسیدگی بدوی، حتما باید با در دست داشتن مستندات و مدارک مستدل باشد تا بخشهای مربوطه را در مورد اشتباه در رأی صادره و تعیین مالیات نادرست، قانع کند.
در غیر این صورت، در همان ابتدای مراجعه به امور مالیاتی، تلاش مودی بینتیجه میماند و کار به تشکیل جلسه حل اختلاف نمیکشد.
این قانون برای مواردی است که مودی با دولت در زمینه نحوه اجرای قانون یا جریمه های مالیاتی، دچار مشکل شود و افراد حاضر در این هیات قانونی از سه نفر تشکیل میشوند.
- یک نفر نماینده سازمان امور مالیاتی
- یک نفر قاضی شاغل یا باز نشسته
- یک نفر نماینده از بین بخشهای: اتاق بازرگانی، سازمان صنایع و معادن کشور، اتاق تعاون، انجمن حسابداران رسمی یا صنوف رسمی کشور
پایبندی به آرای هیات حل اختلاف بدوی الزامی است؛ اما در صورتی که فرد به حکم این هیات اعتراض داشته باشد، میتواند حداکثر ظرف مدت ۲۰ روز تقاضای دادگاه تجدید نظر دهد و در این مدت فرد ملزم به پرداخت میزان مالیات مورد نظر خود است.
همچنین قانونگذار برای مواردی که نقض در اجرای قانون توسط مجری و پایبند نبودن به اجرای صحیح آن وجود داشته باشد، هیات ماده ۲۱۶ و شورای عالی مالیاتی ماده ۲۵۱ را پیشبینی کرده است.
یکی از مهمترین مراجع رسیدگی به اختلاف‌ها و جریمه های مالیاتی و حتی دیگر اختلاف‌ها در زمینه اجرای نادرست قوانین اداری، دیوان عدالت عالی است.
این بخش به منظور رسیدگی به شکایت‌ها و اعتراض‌ها نسبت به ماموران، کارکنان و نحوه اجرای قوانین، زیر نظر قوه قضاییه تاسیس شده است. نکته مهم این است که جلسه‌های رسیدگی در دیوان عالی کشور به صورت مستقل از امور مالیاتی برگزار میشود و این نکته مثبتی به حساب میآید.
بخشودگی جرایم مالیاتی
امروزه دولت کشور سعی دارد تا با بخشودگی جریمههای مالیاتی، افراد را به پرداخت مالیاتها طبق قانون مصوب، تشویق کند. بر این اساس، هر چند وقت یکبار بخشنامههای متعددی برای بخشش مجازات مالیات، ابلاغ و اجرایی میشود.
مودیانی که اقدام به تسویه اصل مبلغ تعیین شده خود کنند، از طرف دولت به عنوان افراد خوشحساب تلقی شده و علاوه بر بخشش جریمه های مالیاتی، مشمول طرحهای تشویقی میشوند. این بخششها در صورتی است که افراد در طول زمان اعلام طرحهای بخشودگی اقدام به پرداخت قانونی مبالغ تعیین شده کنند.
اگر از مطالعه این مقاله رضایت داشته اید توصیه می کنیم حتما مقاله رسیدگی و تعیین مالیات را نیز مطالعه نمایید.
درصورت نیاز با شماره های 66913667-021 و 09127926849 در ساعات کاری تماس حاصل فرمایید یا از طریق واتساپ با شماره همراه ذکر شده در تماس باشید.
از همراهی و شکیبایی شما سپاسگزاریم
