موسسه حسابداری و مالیاتی تیوان قصد دارد در این مقاله شما عزیزان را با تسعیر ارز ، چگونگی و مفهوم آن آ اشنا کند.

با پیشرفت فناوری‌های نوین ارتباطی و امکان ثبت معاملات خارجی توسط شرکت‌های تجاری، در عمل مسئله جدیدی به نام تبدیل واحدهای پولی به یکدیگر به وجود می‌آید.

شرکت‌های زیادی در اقتصاد حضور دارند که عملیات دادوستد کالا یا خدمات آن‌ها توسط ارز یا همان پول کشور ثانویه انجام می‌گیرد.

این معاملات انجام شده با ارز واسطه را معاملات ارزی می‌گویند. در این صورت اگر معاملات شرکت با نرخ ریال انجام بگیرد، نیاز است معاملات از ارز به ریال تبدیل شوند که این تبدیل نرخ ارز به ریال رایج کشور را تسعیر ارز می‌گویند.

در لغت‌نامه دهخدا تسعیر به معنای نرخ نهادن و قیمت‌گذاری است. تسعیر فرآیندی است که در آن معاملات مالی ارزی براساس واحد پول گزارشگری بیان می‌شود.

می‌توان با ذکر مثالی عملیات تسعیر را بهتر بیان کرد. اگر شرکتی برای خرید یا فروش یک کالا، از شرکتی واقع در خارج از کشور مبلغ ارزی هزار دلار دریافت کند یا این مبلغ را پرداخت کند، ثبت مقادیر به ریال در تاریخ انجام معامله و حساب سود و زیان آن جزئی از عملیات تسعیر ارز خواهد بود.

نرخ تسعیر ارز چیست؟

نرخ تسعیر در ‌واقع همان معادل واحد پولی برای ارز مورد نظر است. در صورتی که هر دلار در ایران معادل ۱۰ هزار تومان باشد، نرخ تسعیر در زمان اعمال تبدیل و ثبت دفتری برابر با ۱۰ هزار تومان خواهد بود.

باید دقت داشت، زمانی که از تسعیر ارزها صحبت می‌کنیم حتما باید دو واحد پولی متعلق به دو کشور جداگانه باشند. برای مثال تبدیل ریال ایران به تومان به عنوان تسعیر تلقی نمی‌شود، چون هر دو مربوط به واحد پولی یک کشور است.

ثبت حسابداری دفاتر

معاملات مبتنی بر تسعیر ارز باید به طور دقیق در دفاتر مربوطه ثبت شوند. اولین کار برای ثبت حسابداری تسعیر، ثبت اولیه معامله ارزی براساس نرخ ارز و ریال در زمان انجام معامله است. نوع معامله خرید یا فروش نیز باید در زمان ثبت اولیه ذکر شود.

برای مثال در صورتی که شرکت ایرانی با یک شرکت انگلیسی معامله‌ای براساس دلار انجام داده باشد و نرخ دلار در زمان انجام معامله ۱۰ هزار تومان باشد، ثبت اولیه تسعیر ارز برای معامله یک کالا به قیمت ۲ دلار به صورت زیر است.

• تاریخ: ۱/۱۰/۱۳۹۸
• قیمت فروش: ۱۰۰۰۰*۲ = ۲۰ هزار تومان
• بابت فروش کالا به مبلغ ۲ دلار به شرکت انگلیسی
• قیمت دلار: ۱۰ هزار تومان

در قدم بعدی زمانی که موعد دریافت وجه از شرکت خرید کننده می‌رسد و نرخ ارز با رشد ۲۰ درصدی یا ۲ هزار تومانی روبه‌رو شده است، ثبت دریافتی در دفاتر حسابداری به صورت زیر خواهد بود.

• تاریخ :۱/۱/۱۳۹۹
• حساب دریافتی: ۱۲۰۰۰*۲ = ۲۴ هزار تومان
• قیمت دلار: ۱۲ هزار تومان
• سود نهایی تسعیر (۱۰۰۰۰-۱۲۰۰۰) * ۲ = ۴۰۰۰ تومان

در واقع این وظیفه حسابدار است تا سود یا زیان ناشی از تسعیر را در دفاتر ثبت حسابداری تسعیر ارز بیان کند.

سود و زیان ناشی از تبدیل ارزها

با توجه به نبود ثبات برای نرخ ارز در کشور، وجود سود و زیان ناشی از تبدیل قیمت ارز یا همان تسعیر در هنگام معاملات بین‌المللی اجتناب‌نا‌پذیر است. با توجه به محاسبات انجام شده در قسمت قبل می‌توان فهمید، تغییر قیمت ارز پس از انجام معامله کالا یا خدمات ممکن است ضررهای زیادی به شرکت تحمیل کند که این مورد به طور مستقیم با میزان تورم رابطه دارد.

در مقابل، نوسان نرخ ارز امکان سودآوری بسیاری را نیز برای فروش یک کالا به همراه خواهد داشت که این مهم با توجه به سیاست‌گذاری صحیح قابل دسترسی است.

روش‌های تسعیر ارز

تسعیر ارز یکی از عملیات‌های بسیار مهم در حرفه حسابداری است که وظیفه آن تبدیل دو واحد پولی به همدیگر براساس نرخ روز است. واحد پول اصلی را واحد پول گزارشگری می‌نامند که همان واحد پول ایران است و واحد پول ثانویه به عنوان ارز شناخته می‌شود.

برای محاسبه تسعیر در ایران، سه روش کلی وجود دارد که هر کدام دقت معینی دارند.

ثبت سالانه

در این روش که با در نظر گرفتن یک نرخ ثابت سالانه برای ارز انجام می‌گیرد، تفاوت سود و زیان حاصل از تسعیر ارز در پایان سال محاسبه می‌شود. در‌ واقع تمامی معاملات با یک قیمت ثابت به ثبت می‌رسند و در پایان سال کل تفاوت‌ها حسابرسی می‌شوند ولی به دلیل وجود نوسان زیاد ارز در بازار ایران، محاسبه سالانه تسعیر معقول نخواهد بود و به نفع شرکت نیست.

ثبت ماهانه

در این روش دقت نسبت به محاسبه سالانه بیشتر خواهد بود اما همچنان نمی‌توان آن را کامل دانست.

در محاسبه میزان تسعیر ماهانه، یک بازه زمانی مشخص یا یک دوره ماهانه در نظر گرفته می‌شود و برای ثبت‌های دفاتر حسابداری طی این مدت، نرخ ارز ثابت تلقی می‌شود.

ثبت روزانه

دقیق‌ترین روش برای ثبت معاملات ارزی، محاسبه تسعیر ارز به صورت روزانه است که در آن نرخ ارز و واحد پول گزارشگری به صورت روزانه تعیین می‌شود و بازار روزانه معاملات ارزی در آن دخیل است.

به این صورت می‌توان به حساب سود و زیان در هر روز مراجعه کرد و در صورت نیاز سیاست‌های مالی بیشتری را پیش‌بینی کرد.

در مورد شرکت‌های بین‌المللی تجاری که تکیه زیادی روی واردات و صادرات کالا دارند، تورم و نوسان‌های موجود روی نرخ ارز به طور مستقیم روی سود و زیان شرکت دخیل هستند.

در صورت دقیق نبودن محاسبات تسعیر ارز در این نوع شرکت‌ها که براساس استانداردهای حسابداری روز انجام می‌شوند، همچنین استفاده از افراد کم‌تجربه در موضوع تسعیر ارزهای خارجی، نمی‌توان دید صحیحی از معاملات ارزی و سودآوری یا زیان‌دهی آن به دست آورد. اهمیت این موضوع در کشور ایران که نرخ ارز در آن ثبات درستی ندارد، دوچندان است.

استاندارد حسابداری شماره ۱۶

برای محاسبه نرخ تسعیر ارز، استاندارد شماره ۱۶ حسابداری تبیین شده است که در سال ۹۱ تصویب شد و کار آن نظارت بر آثار تغییر در نرخ ارز است.

این استاندارد به طور ویژه‌ای در نرم افزار حسابداری برای تحلیل تفاوت تسعیر ارز به کار گرفته می‌شود.

استاندارد شماره ۱۶ یکی از مهم‌ترین استانداردهای حسابداری است که جایگزین استاندارد حسابداری قبلی شد و برای تهیه صورت‌های مالی، پایبند بودن به آن جزء الزامات عملیات حسابرسی تجاری از طریق تجارت ارزی است.

از اصلی‌ترین دلایل تغییر استاندارد قدیمی با نوع جدید آن، هماهنگی بیشتر با قوانین بین‌المللی حسابداری معاملات ارزی بود که با به کارگیری آن، نحوه نمایش و بیان صورت‌های مالی تجارت در شرکت‌های بین‌المللی بهبود می‌یابد.

دامنه کاربرد

الزامات درج شده در این استاندارد باید در موارد زیر به کار گرفته شوند.

• حسابداری معاملات و مانده حساب‌های ارزی
• تسعیر نتایج عملکرد و وضعیت مالی عملیات تجاری خارجی که از طریق تلفیق، ارزش ویژه یا ارزش ویژه ناخالص در صورت‌های مالی نشان داده می‌شوند.
• تسعیر نتایج عملکرد و وضعیت مالی شرکت تجاری به واحد پول گزارشگری

همچنین براساس این استاندارد مواردی که باید در ترازنامه تسعیر ارز درج شوند، به صورت زیر هستند.

• اقلام پولی: وجه نقد و دارایی‌ها یا بدهی‌ها که قرار است با مبلغ معینی دریافت یا پرداخت شوند. برای مثال موجودی، سپرده کوتاه مدت و اوراق مشارکت جزو این اقلام هستند.

اقلام غیرپولی: این اقلام درزمانی که معامله ارزی انجام می‌شود، محاسبه شده و در صورت‌های تسعیر قرار می‌گیرند که موجودی کالا از این دسته است.

اگر این مقاله برایتان مفید بوده توصیه می کنیم مقاله تشکیل پرونده مالیاتی را نیز مطالعه نمایید.

درصورت نیاز با شماره های  66913667-021 و 09127926849 در ساعات کاری تماس حاصل فرمایید یا از طریق واتساپ با شماره همراه ذکر شده در تماس باشید.

از همراهی و شکیبایی شما سپاسگزاریم